Cải cách thủ tục hành chính không chỉ là số hóa hay cắt giảm thủ tục, thời gian, mà là thay đổi tư duy: từ quyền lực xin - cho sang phục vụ người dân bằng trách nhiệm và sự chủ động.

Từ trước đến nay, người dân - từ trung tâm đô thị đến vùng sâu, vùng xa - vẫn phải kiên nhẫn chờ đợi hàng giờ, thậm chí nhiều ngày để nộp, hoàn tất một thủ tục hành chính. 

Phía cơ quan Nhà nước, cán bộ, công chức, viên chức - từ những người trực tiếp tiếp nhận, trả hồ sơ đến các phòng chuyên môn - cũng đang chịu áp lực chưa từng có: khối lượng công việc tăng vọt, yêu cầu chuyên môn ngày càng cao ...

Để rút ngắn thủ tục, chúng ta đã chia nhỏ quy trình thành các mô-đun độc lập: Tiếp nhận hồ sơ, Thẩm định, Phê duyệt, Trả kết quả. Làm như vậy, không chỉ giúp xử lý nhanh mà còn tạo tiền đề cho số hóa toàn trình, bởi chỉ khi từng bước có ranh giới rõ, mới có thể tự động hóa, đo thời gian và kiểm soát hiệu suất từng khâu công việc.

Cán bộ, công chức, viên chức là những người làm việc trong các cơ quan Nhà nước, được hưởng lương từ ngân sách Nhà nước. Thuế, phí, lệ phí, … do người dân nộp là một trong những nguồn hình thành ngân sách Nhà nước. Như vậy, cán bộ, công chức, viên chức hưởng lương là gián tiếp nhận tiền từ người dân để sinh sống. Các đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ về tài chính tồn tại và hoạt động được đều sử dụng trực tiếp nguồn kinh phí do người dân chi trả (mua dịch vụ). Như thế, dưới góc độ thị trường, có thể hiểu đơn vị sự nghiệp công – bên cung (người bán hàng) – phục vụ; người dân, doanh nghiệp – bên cầu (khách hàng) – “Thượng đế”. Từ đó để xác định đúng đắn trách nhiệm, thái độ làm việc của mỗi cán bộ, viên chức, người lao động trong các cơ quan Nhà nước đối với nhân dân.

Do đó, cải cách hành chính không thể chỉ là chuyện phần mềm, cắt giảm thủ tục, thời gian giải quyết, mà phải là thay đổi tư duy phục vụ. Nếu chính quyền coi người dân là “đối tượng phải phục vụ”, thay vì “đối tượng phải thực hiện”, mọi việc sẽ khác đi rất nhiều. Cải cách hành chính, nếu chỉ đổi tên gọi mà không đổi tư duy, sẽ mãi là “cải cách nửa vời”. Hãy coi cải cách không phải là việc giao thêm nhiệm vụ cho dân, mà là nhẹ bớt gánh cho dân. Càng hiện đại, càng phải nhân văn. Càng số hóa, càng phải giảm thiểu yêu cầu giấy tờ vật lý. Và khi chính quyền thay đổi cách tiếp cận - từ bắt người dân photo sang chủ động tra cứu, cập nhật, đồng hành cùng người dân - thì cả hai bên đều được hưởng lợi: Nhà nước có hệ thống dữ liệu chuẩn xác, hiện đại, liên thông; người dân được phục vụ nhanh chóng, thuận tiện, an tâm và tôn trọng. Đó mới là bản chất thật sự của cải cách hành chính, không nằm ở những cuộc họp hay khẩu hiệu, mà nằm ở cảm giác của người dân khi làm việc với chính quyền: nhẹ nhõm, tin tưởng và được lắng nghe.

Mới đây, Thủ tướng Chính phủ liên tục yêu cầu các Bộ, ngành và địa phương cắt giảm tối thiểu 30% thời gian và chi phí thực hiện thủ tục hành chính, tiến tới thực hiện thủ tục không phụ thuộc địa giới hành chính. Trong Công điện số 187/CĐ-TTg ngày 04/10/2025, Người đứng đầu Chính phủ nhấn mạnh: "Không được yêu cầu người dân, doanh nghiệp nộp lại các giấy tờ, thông tin Nhà nước đã có". Tinh thần này, cũng được thể hiện nhất quán trong các Chỉ thị của Văn phòng Chính phủ: Mọi quy trình phải tái sử dụng dữ liệu đã số hóa trên VNeID, thay thế việc xuất trình bản sao, công chứng, chứng thực. Những yêu cầu này là vô cùng cần thiết và đang từng bước được luật hoá, buộc cán bộ chỉ được yêu cầu đúng và đủ giấy tờ đã liệt kê trong văn bản pháp lý – nếu đòi thêm là vi phạm quy định. Và như vậy, chỉ khi thủ tục hành chính dựa vào dữ liệu và luật chặt chẽ, thì "cò dịch vụ" và "xin – cho" mới tự biến mất, mà không cần chống tham nhũng hình thức. Bên cạnh đó, cần phải áp dụng một nguyên tắc là nếu cơ quan hành chính không phản hồi trong thời hạn luật định, hồ sơ được coi là đã được chấp thuận. Quy định này xóa bỏ đặc quyền trì hoãn, làm giảm giá trị của "mối quan hệ" cá nhân trong xử lý hồ sơ.

Có thể khẳng định, cải cách thủ tục hành chính là "nhiệm vụ trọng tâm và khó". Do đó, cần kiểm soát chặt chẽ khi ban hành quy định mới, bảo đảm mọi thủ tục đều "đúng thẩm quyền, cần thiết, hợp lý và thực hiện được trên môi trường điện tử". Xác định trọng tâm cải cách trong giai đoạn tới là đưa dịch vụ công trực tuyến trở thành phương thức phục vụ chính của bộ máy hành chính Nhà nước; đồng thời, xác định cải cách không thể chỉ dừng ở công cụ mà là cuộc thay đổi tư duy của đội ngũ công vụ: "Cái gốc của cải cách là thay đổi tư duy, từ đó mới thay đổi nhận thức và hành động. Chúng ta đều biết rằng, tư duy "xin – cho" đã ngấm sâu, muốn thay đổi ngay không hề dễ, nhưng nhất định phải làm, đúng với mục tiêu “hành chính phục vụ”./.

Nguyễn Trường Tuấn - Giám đốc Văn phòng Đăng ký đất đai Ninh Bình